CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH BIÊN GIỚI CARBON (CBAM): HÀNH ĐỘNG NGAY HÔM NAY

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) là một chính sách mang tính bước ngoặt của Liên minh châu Âu (EU), yêu cầu các nhà nhập khẩu phải trả một mức giá carbon công bằng cho hàng hóa của mình. Khi giai đoạn chuyển tiếp sắp kết thúc, các doanh nghiệp Việt Nam cần hành động khẩn trương để không bị tụt lại phía sau trong cuộc đua vào thị trường EU.

I. CBAM LÀ GÌ?

Về bản chất, CBAM là một công cụ tính giá carbon đối với hàng hóa nhập khẩu vào EU, dựa trên lượng phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất ra chúng. Đây là một phần quan trọng trong Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal), nhằm:

• Ngăn chặn “rò rỉ carbon”: Tránh tình trạng các doanh nghiệp EU chuyển sản xuất sang các quốc gia có quy định môi trường lỏng lẻo hơn.
• Tạo sân chơi bình đẳng: Đảm bảo hàng hóa từ bên ngoài EU phải chịu chi phí carbon tương đương với hàng hóa sản xuất tại EU.
• Thúc đẩy giảm phát thải toàn cầu: Khuyến khích các đối tác thương mại của EU áp dụng các chính sách định giá carbon và sản xuất sạch hơn.

II. DOANH NGHIỆP VIỆT NAM NÀO BỊ ẢNH HƯỞNG?

Trong giai đoạn đầu, CBAM tập trung vào 6 nhóm ngành có nguy cơ rò rỉ carbon cao:

• Sắt và Thép
• Xi măng
• Nhôm
• Phân bón
• Điện
• Hydro

Lưu ý: Không chỉ các nhà sản xuất trực tiếp, mà toàn bộ chuỗi cung ứng nguyên vật liệu cho các ngành hàng này xuất khẩu vào EU cũng chịu ảnh hưởng gián tiếp. Dự kiến từ năm 2030, CBAM có thể mở rộng sang các lĩnh vực khác như hóa chất, nhựa và dệt may.

III. LỘ TRÌNH ÁP DỤNG: GIAI ĐOẠN NƯỚC RÚT

Lộ trình CBAM đang bước vào giai đoạn quyết định. Các doanh nghiệp cần nắm rõ các mốc thời gian sau:

Giai đoạn	Nội dung chính
10/2023 – 12/2025	Giai đoạn chuyển tiếp (Đang diễn ra): Doanh nghiệp bắt buộc phải báo cáo phát thải khí nhà kính hằng quý, nhưng chưa phải trả phí. Đây là giai đoạn để làm quen và xây dựng hệ thống.
Từ 01/01/2026	Giai đoạn vận hành đầy đủ: Doanh nghiệp nhập khẩu bắt buộc phải mua và nộp chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải của hàng hóa.
Từ 2034	Kết thúc phân bổ miễn phí: Cơ chế phân bổ hạn ngạch phát thải miễn phí trong nội khối EU sẽ chấm dứt hoàn toàn, CBAM sẽ được áp dụng 100%.

⚠️ Thời gian không còn nhiều. Doanh nghiệp phải tận dụng những tháng cuối cùng của năm 2025 để chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi nghĩa vụ tài chính chính thức có hiệu lực.

IV. THÁCH THỨC ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

• Gia tăng chi phí: Nếu không cải tiến công nghệ, doanh nghiệp sẽ phải tốn thêm chi phí để mua chứng chỉ CBAM, làm giảm lợi nhuận.
• Yêu cầu về minh bạch dữ liệu: Việc thiếu một hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm tra (MRV) phát thải đáng tin cậy sẽ là một rào cản lớn.
• Rủi ro mất thị phần: Các doanh nghiệp không đáp ứng kịp yêu cầu của CBAM có thể bị các đối thủ “xanh hơn” chiếm mất thị phần tại thị trường EU.

V. GIẢI PHÁP HÀNH ĐỘNG CHO DOANH NGHIỆP

Để thích ứng, doanh nghiệp cần một chiến lược toàn diện và chủ động:

1. Kiểm kê và Minh bạch hóa phát thải:

• Hành động: Xây dựng hệ thống kiểm kê khí nhà kính theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14064 hoặc GHG Protocol. Đây là bước đi nền tảng và bắt buộc.
• Mục tiêu: Có được dữ liệu phát thải chính xác, đáng tin cậy để báo cáo cho EU và xác định các “điểm nóng” phát thải cần cải thiện.

2. Đầu tư vào công nghệ sạch và Năng lượng tái tạo:

• Hành động: Áp dụng các công nghệ sản xuất tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi sang sử dụng điện mặt trời, điện gió.
• Mục tiêu: Giảm lượng phát thải thực tế, từ đó giảm số lượng chứng chỉ CBAM phải mua.

3. Xây dựng năng lực tuân thủ:

• Hành động: Cử nhân sự chuyên trách theo dõi các quy định của CBAM, đăng ký tài khoản trên hệ thống của EU và chuẩn bị quy trình báo cáo định kỳ.
• Mục tiêu: Đảm bảo việc báo cáo luôn đúng hạn và chính xác, tránh các rủi ro pháp lý.

4. Hợp tác với các đối tác chuyên nghiệp:

• Hành động: Tận dụng các nguồn tài chính xanh, hợp tác với các tổ chức tư vấn, kiểm kê và thẩm tra độc lập để đảm bảo tính minh bạch và độ tin cậy của dữ liệu.

KẾT LUẬN

CBAM vừa là thách thức, vừa là động lực mạnh mẽ để các doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững. Việc chủ động kiểm kê phát thải, đầu tư vào công nghệ sạch và xây dựng một quy trình tuân thủ bài bản không chỉ giúp doanh nghiệp giữ vững thị phần tại EU mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế.

📞 Cần tư vấn về các giải pháp kiểm kê khí nhà kính, đánh giá phát thải, hay hiệu chuẩn thiết bị đo lường, vui lòng liên hệ CECE: 0984 310 321 | Website: cece.com.vn

Trung tâm Kiểm định Thiết bị Môi trường và Hóa chất (CECE)

• Trụ sở: 29-F, ô đất A10, KĐT Nam Trung Yên, Q. Cầu Giấy, Hà Nội
• VP miền Nam: 569 QL1A, P. Thạnh Lộc, Q.12, TP. HCM
• VP Hà Nội: 57 Louis XII, KĐT Hoàng Văn Thụ, Q. Hoàng Mai, Hà Nội
• MST: 0109595179
• Email: lienhe.cece@gmail.com